Theo quy định tại Điều 175 Luật Thi hành án dân sự năm 2008 (được sửa đổi, bổ sung năm 2014), nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn (sau đây gọi chung là UBND cấp xã) trong thi hành án dân sự được quy định như sau: "Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp xã trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình phối hợp với Chấp hành viên và cơ quan thi hành án dân sự trong việc thông báo thi hành án, xác minh điều kiện thi hành án, áp dụng biện pháp bảo đảm, biện pháp cưỡng chế thi hành án và các nhiệm vụ khác về thi hành án dân sự trên địa bàn" .

Theo đó, nhiệm vụ, quyền hạn của UBND cấp xã trong thi hành án dân sự được khái quát bao gồm:

- Trong công tác đôn đốc, yêu cầu thi hành án. Đây là công tác đầu tiên sau khi thụ lý và có vai trò rất quan trọng đối với quá trình thi hành án. Công tác này được tiến hành tốt sẽ đem lại hiệu quả thi hành án nhanh chóng, cắt giảm được nhiều thủ tục luật định. Luật không quy định bắt buộc UBND cấp xã phải tham gia vào công tác này, tuy nhiên trên thực tế, vai trò của UBND cấp xã trong công tác này rất quan trọng, khi phối hợp tốt với cơ quan thi hành án dân sự thực hiện tốt công tác này, công tác thi hành sẽ đạt kết quả cao đối với người phải thi hành án tại địa phương.

- Trong công tác xác minh thi hành án: Công tác xác minh có vai trò rất quan trọng trong thi hành án dân sự. Kết quả xác minh là cơ sở để Cơ quan thi hành án quyết định áp dụng các thủ tục thi hành án như: ban hành quyết định cưỡng chế, quyết định trả đơn yêu cầu thi hành án; hoãn, ủy thác thi hành án, lập hồ sơ đề nghị xét miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án; phương án hòa giải, thuyết phục thi hành án… Công tác xác minh đòi hỏi Chấp hành viên, cán bộ thi hành án phải đến tận cơ sở (là nơi sinh sống, làm việc của người phải thi hành án) tiến hành kiểm tra, xác thực các nguồn thông tin về điều kiện thi hành án. Khoản 4 Điều 44 Luật thi hành án dân sự quy định “Lập biên bản thể hiện đầy đủ kết quả xác minh có xác nhận của Uỷ ban nhân dân hoặc công an cấp xã hoặc cơ quan, tổ chức nơi tiến hành xác minh”.

- Trong công tác cưỡng chế thi hành án: Cưỡng chế là một thủ tục trong thi hành án dân sự, được thực hiện ở nhiều hình thức, mức độ khác nhau như kê biên, khấu trừ thu nhập, tài khoản; buộc giao nhà, quyền sử dụng đất… được quy định cụ thể trong Luật thi hành án dân sự. Sự phối hợp của chính quyền địa phương nơi tiến hành cưỡng chế bảo đảm cơ quan thi hành án dân sự thực hiện tốt thủ tục luật định, lợi ích của người được thi hành án cũng như bảo đảm an toàn tính mạng, sức khỏe các bên và an ninh, chính trị tại địa phương.

- Trong tuyên truyền, giáo dục và hòa giải giữa các đương sự: UBND cấp xã phối hợp với các cơ quan, ban ngành thực hiện tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật thi hành án dân sự nói riêng, các quy định pháp luật có liên quan tới công dân, các tổ chức trên địa bàn. Bên cạnh đó UBND cùng với cán bộ cơ quan thi hành án đóng vai trò trọng tài giáo dục, hòa giải giữa người được thi hành án với người phải thi hành án cũng như các bên có liên quan, góp phần đem lại hiệu quả công tác cao, giữ gìn truyền thống đoàn kết, tương thân tương ái trong cộng đồng.

Ngoài ra, để giúp cơ quan thi hành án dân sự hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, tùy từng trường hợp cụ thể mà UBND cấp xã còn có thể có các nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm khác được quy định ở các điều khác trong Luật Thi hành án dân sự và các văn bản pháp luật khác có liên quan, như: giúp cơ quan thi hành án dân sự thực hiện việc thông báo, niêm yết công khai các văn bản, giấy tờ về thi hành án; tạo điều kiện thuận lợi, bố trí địa điểm, chỗ làm việc để cơ quan thi hành án triệu tập đương sự đến làm việc và những công việc khác theo quy định của pháp luật ...

Để tạo điều kiện cho UBND cấp xã thực hiện tốt nhiệm vụ, quyền hạn và phát huy vai trò của cơ quan này trong công tác thi hành án dân sự, cơ quan thi hành án cần chú trọng vai trò của các đơn vị chuyên môn của UBND cấp xã, trong đó đặc biệt là vai trò của Ban Tư pháp và cán bộ Tư pháp - hộ tịch cấp xã trong công tác thi hành án dân sự.

Đỗ Hải Bằng, Lê Thị Thủy – VKSND huyện Kiến Xương.