Thông qua công tác kiểm sát giải quyết các vụ án tranh chấp quyền sử dụng đất trên địa bàn thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình, Viện kiểm sát nhân dân thành phố Thái Bình thấy Ủy ban nhân dân phường Trần Lãm, xã Vũ Chính và  Phú Xuân, thành phố Thái Bình đã tích cực quan tâm chú trọng đến công tác hòa giải tranh chấp đất đai ngay từ cơ sở góp phần vào việc giữ dìn an ninh trật tự, sự đoàn kết trong nội bộ nhân dân, hạn chế việc khởi kiện ra Tòa án để giải quyết. Tuy nhiên bên cạnh những mặt tích cực, công tác hòa giải trong giải quyết tranh chấp đất đai tại UBND xã phường vẫn còn một số sơ hở thiếu sót tồn tại, thực hiện chưa đúng quy định tại Điều 202 Luật Đất đai năm 2013, Điều 88 Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ dẫn đến chất lượng công tác hòa giải còn có mặt hạn chế, chưa thấu lý, đạt tình, vụ việc còn kéo dài, phải khởi kiện ra Tòa án để giải quyết, các sơ hở thiếu sót tồn tại vi phạm cụ thể là:

Về thành phần tham gia tiến hành hòa giải tại Ủy ban nhân dân xã còn một số vụ việc chưa đúng theo quy định tại khoản 1 Điều 88 Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ. Vụ án Tranh chấp kiện đòi lại quyền sử dụng đất giữa nguyên đơn là bà Phạm Thị Do, có địa chỉ thôn Tống Vũ, xã Vũ Chính, thành phố Thái Bình và bị đơn là  bà Nguyễn Thị Hường, có địa chỉ thôn Hòa Hải, xã Vũ Chính, thành phố Thái Bình. Tại biên bản hòa giải các ngày 20/12/2018, ngày 30/01/2019 và ngày 13/3/2019, theo quy định của pháp luật thì thành phần Hội đồng hòa giải phải có sự tham gia của đại diện Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã, nhưng các biên bản hòa giải này không có đại diện của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã Vũ Chính tham gia, thực hiện chưa đúng qui định.

Về nội dung biên bản hòa giải không ghi tóm tắt nội dung tranh chấp thể hiện rõ về nguồn gốc, thời điểm sử dụng đất đang tranh chấp, nguyên nhân phát sinh tranh chấp của đương sự theo quy định tại khoản 2 Điều 88 Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ. Cụ thể là: Vụ án tranh chấp kiện đòi lại quyền sử dụng đất giữa nguyên đơn bà Phạm Thị Do và bị đơn bà Nguyễn Thị Hường như đã nêu trên, việc tranh chấp đã diễn ra nhiều năm, đã được chính quyền địa phương hòa giải nhiều lần, nhưng nội dung biên bản chỉ ghi nội dung rất chung chung, không ghi rõ nội dung tranh chấp là gì, không thể hiện rõ về nguồn gốc, thời điểm sử dụng đất đang tranh chấp, không ghi rõ hòa giải đối với thửa đất nào, địa chỉ ở đâu, nguyên nhân phát sinh tranh chấp; Vụ án buộc yêu cầu tháo dỡ công trình trên đất và tranh chấp quyền sử dụng đất giữa nguyên đơn là ông Nguyễn Văn Tâm và bị đơn là ông Phạm Như Truyền đều có địa chỉ tổ 11, phường Trần Lãm, thành phố Thái Bình, vụ việc tranh chấp đã được Ủy ban nhân dân phường Trần Lãm tiến hành hòa giải, nhưng trong biên bản hòa giải ngày 06/01/2021 nội dung rất chung chung, không thể hiện rõ về nguồn gốc, thời điểm sử dụng đất đang tranh chấp, nguyên nhân phát sinh tranh chấp; Vụ án tranh chấp quyền sử dụng đất giữa nguyên đơn là ông Nguyễn Trọng Đạt và bị đơn là bà Nguyễn Thị Tuyền đều có địa chỉ thôn Đại Lai 1, xã Phú Xuân, thành phố Thái Bình, đã được Ủy ban nhân dân xã Phú Xuân tiến hành hòa giải ngày 07/7/2020, nội dung biên bản hòa giải không tóm tắt nội dung tranh chấp, thể hiện rõ về nguồn gốc đất, thời điểm sử dụng đất đang tranh chấp, nguyên nhân phát sinh tranh chấp.

  Nguyên nhân dẫn đến thiếu sót, tồn tại vi phạm nêu trên là do hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về đất đai nhiều, thay đổi trong từng giai đoạn lịch sử, cán bộ được phân công giúp Uỷ ban nhân dân xã, phường  nghiên cứu các văn bản pháp luật về lĩnh vực đất đai chưa sâu, chưa đầy đủ, tham mưu tổ chức hòa giải chưa đầy đủ thành phần, chưa đúng nội dung, hiệu quả, chất lượng hòa giải còn hạn chế, hòa giải không thành; công tác quản lý kiểm tra hướng dẫn của lãnh đạo phường xã chưa kịp thời nên còn sơ hở, thiếu sót, tồn tại vi phạm.

           Để khắc phục kịp thời các sơ hở thiếu sót trong công tác quản lý và những nguyên nhân, điều kiện dẫn đến vi phạm như đã nêu ở trên; Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân thành phố Thái Bình kiến nghị với ông Chủ tịch Uỷ ban nhân dân phường Trần Lãm, xã Phú Xuân và Vũ Chính, thành phố Thái Bình các biện pháp phòng ngừa vi phạm, như sau:

Chỉ đạo cán bộ địa chính, các đơn vị chuyên môn, rút kinh nghiệm những thiếu sót tồn tại vi phạm như đã nêu trên, không để những tồn tại vi phạm tiếp tục xảy ra; Chú trọng công tác hoà giải ở cơ sở khi có tranh chấp đất đai để các bên đương sự thoả thuận; kịp thời điều chỉnh những biến động về sử dụng đất, công khai minh bạch rõ ràng, quản lý hồ sơ về đất đai chặt chẽ đầy đủ theo qui định để thuận lợi cho quá trình giải quyết, hạn chế việc khởi kiện giải quyết tranh chấp tại Toà án.

Nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về đất đai, kiện toàn tổ hòa giải ở cơ sở thôn xóm, tổ dân phố và xã phường, chọn lựa những người có uy tín để tham gia hòa giải, khi hòa giải phải đảm bảo đầy đủ đúng thành phần và nội dung, nâng cao chất lượng hòa giải bảo đảm được sự đoàn kết trong nhân dân, hạn chế khiếu kiện; thường xuyên phổ biến tuyên truyền giáo dục pháp luật về lĩnh vực đất đai để cán bộ và nhân dân hiểu và chấp hành, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính để đăng ký, cấp giấy chứng nhân quyền sử dụng đất được nhanh chóng kịp thời, hạn chế tranh chấp khiếu kiện trong nhân dân. 

Tăng cường công tác kiểm tra, tập huấn hướng dẫn nghiệp vụ cho cán bộ địa chính và cán bộ, đơn vị được giao nhiệm vụ làm công tác quản lý đất đai và hòa giải, hiểu sâu nắm chắc các qui định của pháp luật để tham mưu thực hiện đúng, đầy đủ kịp thời, hiệu quả. 

Kiến nghị phòng ngừa của Viện kiểm sát nhân dân thành phố Thái Bình được Uỷ ban nhân dân phường Trần Lãm, xã Vũ Chính, Phú Xuân, thành phố Thái Bình tiếp thu chỉ đạo để công tác hòa giải tranh chấp đất đai được thực hiện theo đúng qui định của pháp luật, đáp ứng được với tình hình giải quyết tranh chấp đất đai phức tạp đang diễn ra tai địa phương./.  

Nguyễn Văn Tam - Viện kiểm sát nhân dân thành phố Thái Bình