1. Nội dung vụ án

Nguyên đơn là bà

Phan Thị Đào trình bày: Bà có thửa đất thổ cư diện tích 510m² tại thửa số 158, tờ bản đồ số 05, thôn Đồng Phú, xã Đông Đô, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. Năm 2007, bà Đào tách thửa đất trên thành 02 thửa: thửa số 195, diện tích 330,7m² đứng tên người sử dụng là vợ chồng anh Phan Duy Sơ và chị Trần Thị Thuật; thửa số 196, diện tích 427,3m² và một phần để làm ngõ đi vào hai thửa 195, 196 đứng tên người sử dụng là bà Phan Thị Đào và con trai là anh Phan Duy Sơ. Cả hai thửa đất đều chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Liền kề với thửa đất của gia đình nhà bà là thửa đất của gia đình ông Biên, bà Mật. Gia đình ông Biên có ngõ đi thẳng đường giao thông, giáp đất ngõ của gia đình bà. Năm 2014, gia đình ông Biên bà Mật xây dựng lại nhà ở và muốn mở ngõ mới. Ông Biên có sang gia đình bà Đào hỏi mua một phần đất (phần đầu ngõ) mà gia đình bà Đào đang để làm ngõ đi nhưng gia đình bà Đào không bán. Sau đó, ông Biên sang hỏi đi nhờ trên phần ngõ của gia đình bà Đào nên bà Đào có bàn với các con thống nhất cho ông Biên đi nhờ ngõ với điều kiện khi nào gia đình bà Đào dùng đến chỗ đất ngõ đó thì gia đình ông Biên phải trả cho gia đình bà Đào. Phần đất làm ngõ thuộc quyền sử dụng của bà Đào rộng khoảng 2,5m; dài khoảng 16m. Gia đình bà Đào đồng ý cho gia đình ông Biên đi nhờ một phần đầu ngõ dài khoảng 05m là vào nhà, đất gia đình ông Biên. Khi gia đình ông Biên đi nhờ ngõ và xây dựng công trình nhà ở đã nâng phần đất của gia đình ông Biên cao hơn so với ngõ và đất của gia đình bà Đào khoảng 01m làm cho nước sinh hoạt, nước rửa sân nhà ông Biên tràn sang đất của gia đình bà Đào ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt của gia đình bà Đào. Bà Đào yêu cầu Tòa án xác định diện tích đất làm ngõ đi đang có tranh chấp thuộc quyền sử dụng đất của bà Đào và xác định rõ ranh giới phần đất làm ngõ đi của gia đình bà Đào với đất của gia đình ông Biên, không cho gia đình ông Biên sử dụng ngõ đi của gia đình bà Đào.

Bị đơn là ông Biên, bà Mật trình bày: Theo bản đồ năm 2007 thể hiện ngõ đi hiện tại gia đình ông, bà và mọi người đang đi rộng khoảng 2,5m; dài 15,75m là đường giao thông. Thửa đất gia đình ông bà đang sử dụng đã được UBND huyện Hưng Hà cấp giấy chứng nhận Quyền sử dụng đất số CC 099688 ngày 09/0/2016, tại mục sơ đồ thửa đất thể hiện ranh giới phía tây nam thửa đất dài 15,7m giáp đường xóm. Trên đất của gia đình ông bà có xây dựng một nhà thờ nhỏ của gia đình. Trước năm 2014, gia đình ông bà mở ngõ, cổng đi thẳng vào đầu hồi nhà thờ. Năm 2014, gia đình ông bà xây tường bao, mở cổng mới đi theo lối ngõ hiện tại đang có tranh chấp. Gia đình ông bà không đồng ý với yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn vì ngõ đi là đường giao thông, mọi người đều được sử dụng. Hiện tại gia đình ông bà chỉ có duy nhất 01 lối đi là vị trí cổng mở tại diện tích ngõ đang có tranh chấp. Vì vậy, trường hợp diện tích ngõ đang tranh chấp trước kia thuộc quyền sử dụng của nguyên đơn hay của ai cũng phải để phần ngõ làm lối đi vào nhà, đất của ông bà.

2. Kết quả giải quyết của Tòa án

Tại Bản án dân sự sơ thẩm số 04/2022/DSST ngày 22/3/2022 của Tòa án nhân dân huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình, tuyên xử:

1. Chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn là bà Phan Thị Đào: Xác định diện tích đất 49,7m² (ngõ đi) tại thôn Đồng Phú, xã Đông Đô, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình thuộc quyền sử dụng của bà Phan Thị Đào; đất có vị trí như sau: Phía đông giáp đất nhà ông Biên dài 13.12m + 3.14m; phía tây giáp chuồng chim của gia đình anh Sơ dài 3,17m+ 13.58m; phía nam giáp nhà anh Sơ dài 3,74m; phía bắc giáp ngõ đi chung dài 2,59m (có sơ đồ kèm theo).

2. Không chấp nhận yêu cầu phản tố của bị đơn là ông Trần Đình Biên, bà Nguyễn Thị Mật về việc ông bà yêu cầu được sử dụng diện tích đất (ngõ đi) nêu trên là ngõ đi chung.

3. Những vi phạm của cấp sơ thẩm cần rút kinh nghiệm

Trong vụ án này, bà Đào khởi kiện yêu cầu Tòa án xác định đoạn đường giáp phần đất nhà ông Biên là thuộc quyền sử dụng riêng của gia đình bà và bà không cho gia đình ông Biên, bà Mật đi qua đoạn đường này. Tòa án cấp sơ thẩm đã tiến hành thụ lý giải quyết vụ án, xác định quan hệ tranh chấp giữa các bên là “Tranh chấp quyền sử dụng đất (ngõ đi)”. Tuy nhiên, các tài liệu có trong hồ sơ vụ án gồm bản đồ đo đạc năm 2007; các biên bản xác nhận ranh giới, mốc giới thửa đất của gia đình bà Đào; gia đình ông Biên, bà Mật lập cùng ngày 12/9/2007 (có chữ ký  xác nhận mốc giới của các hộ gia đình) và Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà Ủy ban nhân dân huyện Hưng Hà đã cấp cho gia đình ông Biên, bà Mật đều thể hiện đoạn đường giáp nhà ông Biên, bà Mật có chiều dài 15,75m; diện tích 44,7m² mà các bên đang có tranh chấp là đường giao thông (ngõ xóm). Theo quy định tại Thông tư số 27/2018/TT-BTNMT ngày 14/12/2018 thì đường/ngõ xóm là đường giao thông nông thôn thuộc quyền quản lý của UBND cấp xã, cụ thể trong vụ án này đoạn đường có tranh chấp thuộc quyền quản lý của của UBND xã Đông Đô, huyện Hưng Hà. Do đó, các đương sự không có quyền khởi kiện dân sự tranh chấp quyền sử dụng đất đối với đoạn đường trên.  

Quá trình giải quyết vụ án, bà Đào cho rằng căn cứ vào bản đồ 299 thì phần diện tích ngõ đi nằm trong thửa đất của gia đình bà. Khi tách đất, gia đình bà có để lại một phần diện tích đất làm lối đi chung của 02 hộ trong gia đình, vẫn thuộc quyền sử dụng của gia đình bà, không có việc hiến đất làm đường giao thông xóm. Bản đồ 2007 và Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của gia đình ông Biên thể hiện phần đất ngõ đi của gia đình bà là đường xóm là không đúng. Bà yêu cầu xác định phần diện tích ngõ đi này thuộc quyền sử dụng của gia đình bà.

Như vậy, quan hệ tranh chấp phát sinh trong vụ án này là quan hệ tranh chấp đất đai giữa cá nhân và Nhà nước và phải được giải quyết theo thủ tục tố tụng hành chính. Tòa án cấp sơ thẩm đã xác định đây là quan hệ pháp luật dân sự tranh chấp quyền sử dụng đất giữa bà Đào và ông Biên, bà Mật là không đúng, vì vậy cấp phúc thẩm đã quyết định hủy bản án sơ thẩm, đình chỉ việc giải quyết vụ án.

Nguyễn Thị Minh Hồng - Phòng 9