Nguyên đơn: bà Phí T H, sinh năm 1959 có địa chỉ tại xã ĐV, huyện ĐH, tỉnh TB.

Bị đơn: ông Phí Ch B, sinh năm 1954, có địa chỉ tại xã ĐA, huyện ĐH, tỉnh TB.

Nội dung vụ án:

Cụ Phí Ch Ng sinh năm 1916, chết năm 1991 và cụ Hoàng Thị Đ, sinh năm 1928, chết năm 2006 sinh được 07 người con gồm: bà Phí Thị Ch, bà Phí Thị H, ông Phí Văn M, ông Phí Ch B, bà Phí Thị H, bà Phí Thị Y, ông Phí Văn T. Hai cụ chết không để lại di chúc và chưa chia di sản cho ai. Trước khi chết hai cụ để lại di sản gồm: 295 m² đất ở; 330m ²đất ao và 504 m² đất nông nghiệp. Trên phần diện tích đất ở có ngôi nhà cấp 4 gồm 4 gian lợp ngói mũi, 3 gian nhà bếp. Năm 2006, ông Phí Ch B đã phá dỡ 03 gian nhà bếp, còn 04 gian nhà ngói mũi vẫn sử dụng để thờ cúng tổ tiên. Tháng 3/2020, nhà xuống cấp bị đổ, các ông bà Phí Thị H,  Phí Văn Th bàn với con cháu xây 3 gian nhà thờ bằng bê tông cốt thép trên đất của các cụ, nhưng ông B muốn xây 5 gian nhà gỗ và ông tự bỏ kinh phí, hai bên không thống nhất được quan điểm. Đến ngày 08/5/2020, ông B đồng ý cho làm nhà thờ bằng bê tông cốt thép, ông không đóng góp kinh phí với điều kiện là phải để lại cho ông một gian nhà cũ là gian buồng giáp nhà ông có chiều dài là 4m, rộng 2,5m để ông được toàn quyền sử dụng. Ông Th, bà H khởi công xây dựng nhà thờ từ tháng 8/2020 đến tháng 11/2020 ông B làm ngõ tự ý lấn sang phần đất của các cụ 14,5m² và đuổi thợx ây nhà thờ về không cho xây dựng nhà thờ, tự ý rào cổng không cho vào. 

Bà H khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế của bố mẹ theo quy định của pháp luật. Phần di sản thừa kê là đất ở và đất ao của bà và những người ủy quyền cho bà đều hiện làm nhà thờ, đề nghị Tòa án giao đồng sử dụng chung và giao cho ông Th là người trực tiếp quản lý.  Đối với đất nông nghiệp đề nghị Tòa án giao cho anh Phí Văn Ng (là con ông M) sử dụng, bà tự nguyện thanh toán chênh lệch tài sản bằng tiền cho các thừa kế khác và thanh toán chênh lệch tài sản thay anh Ng đối với diện tích đất nông nghiệp anh Ng được hưởng.

Bản án dân sự sơ thẩm số 03/2023/DS-ST ngày 06/4/2023 của Toà án nhân dân huyện ĐH đã chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn về việc yêu cầu chia di sản thừa kế của hai cụ theo pháp luật. Trong đó chia cho ông B 59,6m² quyền sử dụng đất ở (trong đó có 14,5 m² đất là ngõ đi ông B đã tự ý lấn đất của các cụ mà sau khi làm ngõ ông B không cho phía nguyên đơn đi qua để vào nhà thờ); chia cho các đồng thừa kế quyền sử dụng chung diện tích đất ở 246,5m²; chia cho ông B quyền sử dụng diện tích 330m² đất ao; chia cho anh Ng quyền sử dụng diện tích đất ruộng là 410m². 

Qua công tác kiểm sát xét xử, VKSND huyện ĐH kháng nghị đối với bản án sơ thẩm, với các căn cứ: Các đương sự đều có đề nghị chia phần diện tích đất ao cho các đồng thừa kế. Trong đó phía nguyên đơn và các đồng thừa kế có nguyện vọng sử dụng chung phần đất đã xây nhà thờ đều mong muốn được chia một phần diện tích ao liền kề với đất nhà thờ để đảm bảo việc sử dụng. Đề nghị của các đương sự chia đất ao bằng hiện vật, không chia bằng tiền là hoàn toàn chính đáng. Đất ao không liền với đất thổ cư của ông B. Mặt khác, diện tích đất ao có diện tích 330 m² là rất lớn, mỗi kỷ phần được hưởng tương ứng 47,14m², nên hoàn toàn có thể chia bằng hiện vật cho các đồng thừa kế. Việc Tòa án giao toàn bộ phần diện tích ao giáp với phần đất ở của cụ Đ cho ông B sử dụng là chưa đảm bảo tính công bằng, hợp lý, gây ảnh hưởng đến quyền lợi của các đồng thừa kế khác được giao sử dụng phần đất ở có ngôi nhà thờ đã xây trên đất. Bản án sơ thẩm giao cho bị đơn diện tích 14,5m² đất ở (mà trước đó bị đơn đã lấn chiếm để làm ngõ đi riêng) là không phù hợp, vì nguyên đơn và các đồng thừa kế khác sẽ không có lối đi vào nhà thờ.

Bản án phúc thẩm đã chấp nhận toàn bộ kháng nghị, xác định diện tích đất ngõ là ngõ chung và chia lại diện tích đất ao như kháng nghị của Viện kiểm sát.

Phạm Thanh Phong – Phòng 9