Theo hồ sơ vụ án thể hiện: bà Vũ Thị B, trú tại thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình đã lập di chúc ngày 14/12/2013 để lại toàn bộ tài sản là ½ mảnh đất thổ cư có diện tích 38,25m² cho anh T toàn quyền quản lý, sử dụng, định đoạt nhưng anh T phải có nghĩa vụ sau: trả cho bà là Vũ Thị H và bà Vũ Thị L mỗi người 100 triệu đồng, trả cho các cháu là Sĩ, Tiệp, Thắm, Công, Thắng, Điền, Hằng, Liên, Hiền và cháu Chúc mỗi cháu 30 triệu đồng. Đồng thời, anh T còn phải thờ cúng tổ tiên, trông nom bà nội cho đến khi qua đời.

          Ngày 27/01/2014 bà B chết, ngày 02/10/2014 anh T làm đơn khởi kiện yêu cầu hủy di chúc của bà B và có đơn khởi kiện bổ sung đề nghị Tòa án tuyên bố di chúc trái pháp luật với lý do hình thức di chúc không đảm bảo quy định của pháp luật và nội dung di chúc làm ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của gia đình anh Tuấn.

          Ngày 11/11/2015 Tòa án nhân dân T đã xét xử vụ án, tuyên bố di chúc do bà Vũ Thị Bái, sinh năm 1945, trú tại: tổ 32, phường Đề Thám, thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình lập ngày 14/12/2013 là không hợp pháp. Anh Vũ Tiến Tuấn phải nộp 200.000 đồng án phí dân sự sơ thẩm.

          Qua nghiên cứu Bản án, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Thái Bình nhận thấy bản án của Tòa án nhân dân T đã vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng. Cụ thể:

          Về tố tụng: Tại đơn khởi kiện, đơn khởi kiện bổ sung của anh Vũ Tiến T không thể hiện: tên, địa chỉ của người bị kiện, những vấn đề cụ thể yêu cầu Tòa án giải quyết đối với bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan nhưng Tòa án nhân dân T không yêu cầu đương sự sửa đổi, bổ sung đơn khởi kiện theo quy định tại Điều 169 Bộ luật tố tụng dân sự mà vẫn tiến hành thụ lý vụ án là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng về thụ lý vụ án. Quá trình giải quyết vụ án Tòa án cấp sơ thẩm chỉ xác định anh Vũ Tiến T với tư cách là nguyên đơn trong vụ án và người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan mà không xác định ai là bị đơn bị nguyên đơn (anh T) khởi kiện.

          Ngoài ra, theo di chúc, thời hạn thực hiện nghĩa vụ chi trả của anh T cho các đồng thừa kế khác là 60 tháng nhưng chưa hết thời hạn 60 tháng anh Tuấn đã khởi kiện là chưa đủ điều kiện khởi kiện. Lẽ ra, Tòa án nhân dân thành phố T phải trả lại đơn khởi kiện theo quy định tại Điều 168 Bộ luật tố tụng dân sự nhưng Tòa án nhân dân T vẫn tiến hành thụ lý, giải quyết vụ án là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng.

          Di chúc ngày 14/12/2013 của bà Vũ Thị B được lập thành 5 bản photocoppy giống nhau; những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan cho rằng khi lập di chúc bà B còn minh mẫn nhưng do bà B bị ung thư phổi, không tự đi lại được chân tay đã yếu, không thể tự phục vụ mình được nên bà B đọc cho bà Đầu Thị L viết hộ và có người làm chứng là ông Đào Đức Th, ông Vũ Viết T. Bà B đã điểm chỉ vào bản di chúc trước sự chứng kiến của bà Đầu Thị L, ông Đào Đức Th và cậu ruột là ông Vũ Viết T, những người làm chứng đều ký tên trên bản di chúc. Anh T cho rằng di chúc do người khác viết hộ, bà B lại không tự ký vào bản di chúc mà chỉ điểm chỉ vào trang cuối, bản di chúc không được ký xác nhận từng trang là không đảm bảo các quy định của pháp luật. Tòa án nhân dân T không lấy lời khai, thu thập chứng cứ của bà Đầu Thị L, ông Đào Đức Th, ông Vũ Viết T  để xem xét tính hợp pháp của di chúc là vi phạm Điều 85 Bộ luật tố tụng dân sự.

Về nội dung vụ án: Tòa án nhân dân T tuyên bố di chúc của bà Vũ Thị B không hợp pháp trên cơ sở nhận định di chúc của bà B là di chúc miệng, không được công chứng hoặc chứng thực theo quy định tại khoản 5 Điều 652 Bộ luật dân sự và nội dung di chúc trái quy định tại điểm đ khoản 1 Điều 653 Bộ luật dân sự là không có căn cứ bởi lẽ:

Thứ nhất: Các đương sự thừa nhận di chúc của bà B do người khác viết, bà B điểm chỉ và có ba người làm chứng là bà Láng, ông Thiêm, ông Tích đều ký vào bản di chúc. Do đó đây thuộc trường hợp di chúc bằng văn bản có người làm chứng theo Điều 656 Bộ luật dân sự.

Thứ hai: Di chúc của bà Vũ Thị B có nội dung đầy đủ theo quy định tại Điều 653 Bộ luật tố tụng dân sự. Bà B cũng chỉ định anh T là người thực hiện nghĩa vụ và nội dung nghĩa vụ cụ thể. Tuy nhiên, tài sản theo di chúc đã được thế chấp tại ngân hàng nhưng di chúc không chỉ định người thực hiện nghĩa vụ và nội dung nghĩa vụ phải thực hiện theo các điều khoản cam kết trong hợp đồng thế chấp đối với ngân hàng là nội dung di chúc chưa đầy đủ theo quy định của pháp luật. Bản án sơ thẩm nhận định nội dung di chúc trái quy định tại điểm đ khoản 1 Điều 653 Bộ luật dân sự là không chính xác.

Mặt khác, tài sản trong di chúc của bà B đã được ngân hàng phát mại để thu hồi nợ là 2.120.000.000 đồng. Ngân hàng đã thu hồi nợ gốc, lãi và các chi phí đấu giá, số tiền còn lại ngân hàng đã trả cho anh T là 730.520.500 đồng, số tiền này hiện nay anh T đang quản lý. Theo nội dung di chúc của bà B thì số tiền anh T phải thực hiện nghĩa vụ chi trả cho những người thừa kế khác là 500.000.000 đồng nên cần xác định di sản của bà B để lại cho những người thừa kế vẫn còn vào thời điểm mở thừa kế và không ảnh hưởng đến quyền lợi của anh T.

Trong vụ án này, Tòa án nhân dân T xử chấp nhận yêu cầu của anh Tuấn nhưng vẫn buộc anh Tuấn phải chịu 200.000 đồng án phí dân sự sơ thẩm là không đúng. Bởi vì, theo quy định tại khoản 1 Điều 131 Bộ luật tố tụng dân sự thì đương sự chỉ phải chịu án phí sơ thẩm nếu yêu cầu của họ không được chấp nhận.

Từ những phân tích trên, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Thái Bình đề nghị Hội đồng xét xử phúc thẩm hủy bản án sơ thẩm, chuyển hồ sơ cho Tòa án cấp sơ thẩm giải quyết lại vụ án.  

Phòng 9- Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Thái Bình